Profesorska kolonija - dom intelektualaca: Prvo plansko naselje u Beogradu gradili su akademici i doktori nauka

Više od 40 doktora nauka i akademika osnovalo je prvo planski podignuto naselje u Beogradu – Profesorsku koloniju, izgrađenu tridesetih godina prošlog veka. Svoje domove u ovoj Paliluskoj opštini počeli su da naseljavaju profesori Beogradskog univerziteta, ali i mnogobrojni političari, matematičari, književnici, istoričari i doktori.

Naselje je nastalo tako što je država otkupljivala njive i voćnjake koji su se nekada nalazili na tom mestu. Ubrzo potom, srpska tadašnja intelektualna elita počela je da pravi planove za izgradnju kuća i zgrada za stanovanje. Međutim, placevi i gradnja su bili skupi i za svaki dom trebalo je izdvojiti oko 500.000 tadašnjih dinara, što je bilo previše za skromne plate univerzitetskih profesora, te su u mnogim objektima postojala dva stana. Jedan je bio za vlasnika, a drugi za izdavanje, kojim bi se otplaćivao dug Hipotekarnoj banci.

Među srpskim misliocima, jedan od najpoznatijih stanovnika Profesorske kolonije bio je matematičar, Milutin Milanković, koji je živeo u ulici Ljube Stojanovića od 1926. do svoje smrti 1958. Pored njega, svoje domove u ovom naselju podigli su i hemičar Aleksandar Leko, matematičar Tadija Pejović, doktor Jevrem Nedeljković, istoričar Jovan Tomić i mnogi drugi. Na kućama u kojima su stanovali znameniti naučnici kasnije su postavljene spomen-ploče.

U posleratnoj fazi, oko naselja su podignuti i Radnički paviljoni, po projektu arhitekte Branka Maksimovića, koji se po svom obliku mogu posmatrati i kao svojevrsne zidine koje utvrđuju realizovanu utopiju porodičnih kuća.

Naselje je 2020. proglašeno za prostornu kulturno-istorijsku celinu

Odlukom Vlade Srbije Profesorska kolonija je u julu 2020. proglašena za prostornu kulturno-istorijsku celinu. Osnov za realizaciju urbanističkog koncepta i izgradnju Profesorske kolonije je bio Generalni urbanistički plan Beograda iz 1923. godine.

Kako je nastalo “naselje za intelektualce”

Posebnost Profesorske kolonije je to što je u najvećem delu izgrađena u skladu sa teorijom i praksom “Vrtnih gradova”.  Na inicijativu 42 profesora i asistenata, uz podršku arhitekte Jana Dubovija, započeto je planiranje ovog naselja, čija je realizacija trajala u dve faze, od 1926. do 1941. godine.

„Naselje za intelektualce“ realizovano je prema urbanističkom planu Đorđa Kovaljevskog, i sastoji se od radijalnih saobraćajnica, dijagonalnih i lučnih ulica i velikog procenta zelenila, što se direktno povezuje s konceptom „Vrtnog grada“. Parcele s prizemnim kućama su nepravilnog oblika, i formiraju zatvorene blokove s unutrašnjim dvorištima.

Budući stanovnici, profesori, na raspolaganju su imali dve mogućnosti – da odaberu jedan od dva tipa kuća po projektu Svetozara Jovanovića, Živka Tucakovića i Petra Krstića, ili da angažuju arhitektu koji će im isprojektovati kuću prema sličnim principima po kojima su projektovane tipske kuće.

U ovom kraju, koja se oslanja na ulice Cvijićevu i Čarlija Čaplina i obuhvata prostor od 10 hektara i 77 ari, preovlađuju prizemne i jednospratne kuće.

Domovi nekoliko pripadnika beogradske elite danas su pod zaštitom države – kuća Milutina Milankovića, Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića, kao i vila Prendić.

Nekada su centar ovog kraja bile ulice Ljube Stojanovića, Stojana Novakovića i Jaše Prodanovića, a danas ovo naselje uokviruju ulice Cvijićeva, Bulevar Despota Stefana, Zdravka Čelara i Mitropolita Petra.

Pročitajte još:

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi