Sve o srpskoj elitnoj jedinici: Šajkaše zvali vukovi sa Dunava! Čuvali su čitavu Evropu!

Šajkaši su bili elitni srpski ratnici, ili kako to kaže admiral Boško Antić, ratnici od zanata, počinje za 24sedam priču o šajkašima predsednik Centra za razvoj Šajkaške Danijel Kulačin.

On objašnjava da slavni srpski despot Stefan Lazarević stvara jaku rečnu flotilu a posle njega i svi srpski despoti imali su svoje šajkaške jedinice. 

- Nakon Ugarskog poraza na Mohaču 1526. godine, granice Osmanske imperije prelaze granice reka Dunava i Save, usledilo je vreme čestih ratova. U toku velikog Bečkog rata dolazi do velike seobe Srba pod vođstvom patrijarha Arsenija III Čarnojevića, u to vreme Srpski narod dobija privilegovani status od Austrijskog Cara Leopolda Prvog. Vojna Krajina je bila pogranična oblast Austrijskog carstva, stvorena sa zadatkom da zaustavi Osmanske prodore u Evropu. Srbi su rado prihvatali obavljanje vojne dužnosti jer su od austrijskih vlasti dobijali povlastice. Nakon sudonosne pobede hrišćanske vojske kod Petrovaradina 1816. godine 5. avgusta, Turci više nikada neće moći da povrate vlast nad teritorijama severno od Save i Dunava - objašnjava Kulačin.

Foto: Šajkaška.rs

Nakon drugog Austro-turskog rata od 1737-1739. godine, reke Sava i Dunav postaju granice između Austrije i Turske. To dovodi do opsežnih reformi unutar vojne granice, što uzrokuje veliki bunt kod Srba graničara. To je najbolje opisao naš poznati pisac Miloš Crnjanski u delu Seobe. Da bi se donekle umirio opravdani bunt graničara, carica Marija Terezija je svojom posebnom rezolucijom od 1763. godine, odredila da se u kraju između Tise i Dunava, Jegričke i Rimskih šančeva ustanovi posebna vojna oblast zvana Šajkaška.

Poreklo imena i uniforme

Šajke su bile rečna plovila koje su se na našim rekama pojavili u 15. veku. Postojale su razne varijacije ali se najopštije mogu podeliti na dupla šajka, šajka, polu šajka i čevrt šajka. One su se kretale uz pomoć vesala i jedara i imale su izuzetno plitak gaz tako da su mogle da se provlače kroz nepregledna prostranstva ritova. Naoružane su bile topovima i napadale su turske barže velikom brzinom. Zbog te brzine i napada u čoporima zvali su ih rečni vukovi.

Foto: Šajkaška.rs

 

- Postoji dva objašnjenja poreklo imena "šajka". Jedno vuče poreklo iz turskog jezika, gde je to označavalo veslača odnosno reku a drugo slovenskog porekla gde je reč "čajka" označavala galeba, jer kad su "šajke" digle svoja bela jedra i spustila vesla ličila su na galebe - kaže Kulačin.

Dodaje da su šajkaši bila vojna organizacija organizovani po principu zadruga. 

Foto: Šajkaška.rs

- To su bili prvi profesionalci, živeli su od reke i na reci. Šajkaši su 99 odsto bili Srbi a Šajkaška je bila autonomna oblast, pa su bili potpuno nezavisni i slobodni. Šajkaši su komandovali na srpskom ali su oficiri su morali znati i nemački i mađarski. Uniforme su im bile zagasito plave boje a neki etnolozi su pretpostavili da se ta ljubav prema zagasito plavoj boji prenela iz Raške - dodaje on.

Pad Šajkaške

U revoluciji 1848-49 Šajkaška je odigrala ključnu ulogu u odbrani novonastalog Vojvodstva Srbije. U Šajkaškoj su se nalazila brojna skladišta oružja a stanovništvo je bilo naviklo na rat. U toku ratne godine 1848/49 svi pokušaju mađarskih generala da skrše odbranu propadali su na prirodnim granicama Tise, Dunava i na isturenom uvrđenju koje će poneti slavno ime Srbobran. 

Foto: Šajkaška.rs

- Preokret u ratnoj sreći dolazi u februaru 1849. kada je Austrijska vojska teško poražena od Mađara, gde su se onda sve snage prenele na napad na Šajkašku tj. na njenu najistureniju tačku Srbobran. U borbi u kojoj je naša vojska bila šest puta manja dolazi do pada Srbobrana a ubrzo i cele Šajkaške. Napredovanje Mađarske vojske zaustavio je tek vožd Đorđe Stratimirović kod Mošorina. Pored ovog tragičan događaj u burnoj istoriji Šajkaške oblasti je takozvana „racija“ iz januara, 1942. godina kada su stanovnici Šajkaške organizovano i masovno ubijani - objašnjava naš sagovornik.

Kulačin kaže da je Šajkaška uvek bila snažni zamajac srpskog naroda, u svim istorijskim ključnim događajima odigrala je svoju herojsku i mučeničku ulogu.

Foto: Šajkaška.rs

- Šajkaška nije dala samo slavne ratnike, Šajkaška je dala i Avrama Miletića, tvorca prve zbirke srpske građanske poezije: Dimitrija Avramovića, začetnika realizma u srpskom slikarstvu; Lazu Kostića, pisca i akademika; Svetozara Miletića, političkog vođu srpskog naroda; Nadeždu Petrović, poznatu spisateljicu; Petra Konjevića, kompozitora kao i patrijarha srpskog Porfirija. Kada pročitate ova imena i ovu slavnu istoriju onda vam je jasno zašto je Šajkaška tako bitna za naš narod - naglašava on.

BONUS VIDEO

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi