Kamenje sa Durmitora u Veneciji! Izložba na Bijenalu arhitekture kao živa laboratorija (FOTO)

Jednoglasnom odlukom žirija Crnu Goru će od 8. maja na XIX Bijenalu arhitekture u Veneciji predstaviti autorski tim koji čine Ivan Šuković, Dejan Todorović i Emir Šehanović sa izložbom „Terram intelligere: INTERSTITIUM.“

Promo/Marija Šehanović

Pod krovnom temom ovogodišnjeg Bijenala „Inteligencija. Prirodna. Veštačka. Kolektivna“, izložba će ponuditi odgovor kako različite vrste inteligencije – od onih koje nalazimo u prirodi, preko tehnologije i veštačke inteligencije, do one koju razvijamo zajedno kao društvo – utiču na to kako gradimo i zamišljamo prostore u kojima živimo.

Granični prostor umetnosti i nauke

Analizom lokalno specifičnog narativa vezanog za uspostavljanje razgraničenja u zemlji, kao podjednako prostornog i kulturološkog crnogorskog fenomena međe autori izložbe ga u svom radu prevode u konstelaciju nastanjenih, lebdećih, polikarbonatnih oblika.

Promo/Ivan Zupanc

Arhitektura ovih oblika, ali i cele konstelacije ukazuje na medijatorsku ulogu arhitekture u svetu budućnosti i jasno odgovara na pitanje Karla Ratija, komesara Venecijanskog bijenala arhitekture, o razumevanju arhitekture kao agenta i alata kojim uspostavljamo veze među različitim vrstama i svetovima.

"Živa laboratorija" u Veneciji

Arhitektura postavke shvaćena kao granični prostor umetnosti i nauke, na mikro nivou donosi uvid u razvoj mikro sveta, stanovnika polikarbonatnih oblika, specifičnih bakterijskih kultura prikupljenih na lokalitetima u Crnoj Gori.

Promo/Dejan Todorović

Istraživanje mikrobioloških procesa i njihovog potencijala za primenu u arhitekturi i građenju jeste naučni osnov ovog rada, koji približava i čini prijemčivim za analizu posmatraču ono što u svakodnevnom životu ostaje nevidljivo.

Analiza mikroorganizama sa crnogorskog prostora

„Živa laboratorija“ uspostavljena na ovaj način nudi istraživanje i učenje iz mikroprocesa, otvarajući opcije za razmatranje potencijalnih analognih primena ovih procesa u graditeljskim praksama budućnosti.

- Kroz projekat laboratorije na otvorenom, arhitektura se postavlja u uporednu ravan sa fenomenom međe i posmatra se kao granični prostor između umetnosti i nauke. Kroz analizu mikroorganizama sa crnogorskog prostora i tradicionalnih načina gradnje, autorski tim osvjetljava kako priroda može oblikovati održivu budućnost arhitekture - saopštila je Mirjana Đurišić.

Promo/Ivan Zupanc

Kustokinja izložbe dr Miljana Zeković objašnjava: 

- Tokom šestomesečnog trajanja Bijenala arhitekture, u Paviljonu Crne Gore radiće laboratorija u kojoj će posetioci imati priliku da urone u svet razvoja mikroprocesa bakterija izolovanih iz uzoraka tla sakupljenih po cijeloj Crnoj Gori na Durmitoru, Skadarskom jezeru,  Bukumirskom jezeru i dr.

Ovi procesi realizovaće se u plutajućoj polikarbonatnoj laboratoriji instaliranoj u paviljonu. BIO pigmenti i zanimljive prostorne konstelacije nastale razvojem ovih kultura, direktna su zamena za opasne komponente zasnovane na petrohemijskim procesima i teškim metalima, koje danas koristimo, i predstavljaju održiva rešenja u poljima ekologije, arhitekture i konstrukterstva budućnosti. Partner u ovom istraživanju je Institut za molekularnu genetiku i genetski inženjering Univerziteta u Beogradu, pionir u razvoju ovih tema u regionu.

Davanje glasa tlu kroz umetnost

- Razumijevanje zemlje u ovom radu podrazumeva davanje glasa tlu kroz alegorije, crtež, nauku, poeziju i zvuk. Ovim interdisciplinarnim pristupom prepliću se analitičke metode i umetnička interpretacija, omogućavajući slojevito razumevanje ekosistema. 

Arhitektura se ne posmatra kao fiksna i nepromenljiva, već kao procesualna i evolutivna forma koja može rasti, transformisati se, sarađivati sa prirodom. 

Podnaslov Intersticijum označava prostore preobražaja i nevidljive sile koje oblikuju percepciju prostora. Ovakav spoj naučne metodologije i umetničkog izraza otvara mogućnost za dublje promišljanje ekoloških, materijalnih i filozofskih aspekata arhitekture, pozivajući na kritičku refleksiju o ljudskoj ulozi u ciklusima uništenja i ponovnog stvaranja. 

Ovaj projekat nas uvodi u prostor u kome se brišu konvencionalne granice između nauke i umetnosti, gdje nauka počinje da mašta, a umetnost se oslanja na činjenice - izjavio je vođa autorskog tima, Šuković.

Promo/Dejan Todorović

- Ova prostorna instalacija ne prikazuje gotovo rešenje, već poziva publiku na sopstveno promišljanje otvarajući pitanja o relacijama mikro – makro, prirodno – veštačko i tradicionalno – savremeno. 

Upravo ta sposobnost prostora da stimuliše stvaranje novih odnosa i značenja može se posmatrati kao oblik inteligencije, ne zadate, već prostorno generisane kroz odnose, percepciju i tumačenje. 

Na ovaj način otvaraju se i pitanja arhitekture – promišljanjem o upotrebi održivih lokalnih materijala, generativnim modelima razvoja, prostornim politikama i teritorijalnim odnosima, kao i savremenim programima, čime se ujedno preispituju granice arhitekture kao discipline - naveo je jedan od autora Dejan Todorović.

Granice između prirodnog i veštačkog

Emir Šehanović nam približava instalaciju rečima: 

- Kao osnovni gradivni element našeg rada koristimo oblike konstruisane od providnog klirita, koji oponaša kamen kao tradicionalni simbol međe. Njegova providnost ga istovremeno dematerijalizuje, čineći ga fluidnim i nestalnim. Umesto da fiksira prostor, on ga otvara za interpretaciju. Osim fizičke prisutnosti, ovi objekti funkcionišu kao ekosistemi zbog svog sadržaja.

Oni nisu statični, već predstavljaju okvir u kojem dolazi do interakcije između bioloških i materijalnih sistema. Na taj način istražuju granice između prirodnog i veštačkog, trajnog i privremenog, stabilnog i transformativnog.

Organizator izložbe je Ministarstvo prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine – Direktorat glavnog državnog arhitekte, uz podršku Vlade Crne Gore.

Crna Gora će ovaj put nacionalni paviljon otvoriti u galerijskom prostoru ArteNova, smeštenom na lokaciji Campo San Lorenzo u Veneciji.

Izložba traje do 23. novembra 2025. godine.

Bonus video:

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi