Znate li ko je bio Ignjat Martinović: Naučnik, mason i tajni agent!

Ignjatov otac, kapetan Matija Martinović je u Ugarsku došao kao pratnja patrijarha Arsenija Čarnojevića, iz srpskog mesta Vrake kraj Skadra. Martinovići su aristokratska porodica nastala od srednjovekovne porodice Orlović. 

Knez Vlatko, rođen oko 1480. godine pominje se u defteru iz 1523. godine kao jedini musellem-knez Vlatko Šćepanov u mahali Ivanevići.

Nikola se pominje u defteru iz 1570. godine kao Vlatkov i Vuksanov otac.

Vuksan Nikolin se pominje takođe u kotorskim arhivima iz 1594. godine kod Kovijanića a veruje se da je poginuo najverovatnije 1604. godine u boju sa Turcima.

Drugi Nikolin sin Vlatko imao je sina Martina, kneza rođenog negde iza 1580. godine koji je iz drugog braka dobio petoricu sinova opevanih u Gorskom vencu. 

Potomci njegovog sina Jovana, od prve žene, raselili su se u Vraku kod Skadra, Valjeva i u Grbavce u Zeti. Najpoznatiji njegov potomak je Obren Martinović, otac vojvode Milana Obrenovića, osnivača dinastije Obrenović.

Pominjao ih Njegoš

Knez Martin je imao sinove kneza i vojvodu Batrića Martinovića, kneza Tomaša, Marka, Ivana i Miloša.

Njih je spomenuo i Njegoš u "Gorskom Vijencu":

„Sokolovi pet Martinovićah,
i viteže Borilović Vuče
koji prvi udriste na Turke,
ko umije vama splesti v'jece?
Spomenik je vašemu junaštvu
Crna Gora i njena sloboda!“

Tako da je poreklo Ignjata Martinovića bez sumnje srpsko iako se u stranoj literaturi može pročitati da je Hrvatsko ili Albansko.

Rođen u Budimpešti

Ignjat je rođen u Budimpešti 1755, u detinjstvu je rano ostao bez oca, a majka ga je nakon veoma uspešnog pohađanja Pijarističke gimnazije u Pešti, predala franjevcima radi daljeg obrazovanja. 

Franjevci su odmah primetili o kakvom se intelektualnom potencijalu radi, pa je Ignjat primljen i zaređen kako bi se njegova inteligencija iskoristila u interesu teologije i franjevačkog reda.

Zaređen je 1778. godine, poznavao je više jezika, izuzetno načitan, zanimaju ga prirodne nauke, nije ga držalo mesto, nemirnog duha, nije se mogao pomiriti sa strogim monaškim životom te beži u Bukovinu gde sa Poljskim princom obilazi pola Evrope.

Wikipedia

Postaje profesor u univerzitetu u Lambergu današnjem Lavovu, a zatim dekan odseka za prirodne nauke univerziteta 1784. godine. Zatim trajno raskida sa crkvom, ulazi u masonsku ložu, ali se ne bavi politikom. Bavi se teorijskim i prirodno-naučnim aktivnostima, piše priručnike i studije, nekoliko naučnih društava bira ga za člana i dolazi do nekoliko naučnih otkrića i pronalazaka.

Progresivne ideje

Martinović u svojim filozofskim delima, koja je napisao u svojim Lembergovim godinama, formuliše vrlo empatične i progresivne ideje. 

A 1787. godine, u svom delu na francuskom jeziku „Filozofska disertacija ili otkrivena priroda“, jednom od svojih najtrajnijih dela, objavio je potrebu za demokratskim reformama zasnovanim na idejama prosvetiteljstva.

U svojim fiziološkim studijama, objavljenim 1789. godine, on piše: „Sreća čoveka ne može biti ništa drugo do razvoj njegovog uma i kultivacija nauke“. Dalje kaže, „Čovečanstvo bi bilo srećno i prešlo bi dug put da su svi promovisali opšte dobro, ali to sprečavaju i osujećuju privilegije i predrasude“. Godine 1790. nedugo nakon smrti Josipa II, objavljuje dvotomno delo pod naslovom Politički testament cara Josifa. 

U njemu on opisuje Rusoovu teoriju, koncept i ograničenja slobode i političke prilike evropskih država. Najvažnije što se iz njih može pročitati je da se suprotstavlja neograničenoj monarhiji i aristokratiji i veliča Francusku revoluciju.

Martinović, međutim, nije bio zadovoljan svojom teorijskom, naučnom aktivnošću, čeznuo je za reputacijom, uticajem i upravljanjem događajima umesto analize događaja. Odlučuje da uđe u politiku gotovo nepoznat, ali sa bezgraničnim samopouzdanjem obraća se mađarskom parlamentu kako bi usvojili njegov prosvetiteljski program. 

Pobuna

U svojoj političkoj brošuri pod naslovom Govor plemstvu i staležima Mađarske formulisao je predloge koji nisu uzimali u obzir uslove i trenutno stanje savremene Mađarske, predlozi su odstupali od stvarnosti i bili nepraktični u praksi. Brošura je pozivala na rušenje moći gospodara i crkve, donošenje reformi za građansku transformaciju i osudila nacionalno osećanje, nacionalne težnje. Stoga je prirodno da njegov program nije imao odjeka u parlamentarnim krugovima.

Martinović, koji je glavne prepreke svojoj karijeri video u jezuitima, preduzima korake kako da to prevaziđe. Car Leopold ga imenuje za dvorskog alhemičara a 1791. godine  prelazi u red tajnih agenata i sa velikom revnošću priprema svoje neutemeljene izveštaje o jezuitima, masonima, aristokratama,  demokratama, proleterima, uglavnom pretpostavke u  izveštajima.

Glavna svrha ovih izveštaja bila je skretanje carske pažnje na sebe, tvrdeći da je ključ rešenja u njegovim rukama. Razvija razne planove i predloge za uništavanje carevih protivnika. Pokušava da usmeri vladara protiv mađarskog nacionalnog pokreta.

Car Franc II stupa na presto 5 jula 1792 godine. 

Wikipedia

7. oktobra 1792. objavio je u rukopisu, anonimno, „Otvoreno pismo Caru Franc II“, u kome se vređaju carevi prethodnici Josip II i Leopolda II i propoveda u pismu slobodoumne ideje. Rukopis je imao veliku važnost za razvoj slobodoumne ideje, a carevi ljudi nisu uspeli da otkriju identitet autora.

Francu II nisu bile potrebne njegove usluge, novi car zaveo je konzervativni apsolutizam. Koristeći svoje odlične konekcije, Martinović stvara dve tajne organizacije, jednu umereniju „Društvo reformatora“, na čelu sa Jakabom Sigrajom, koje je sadržavalo parlamentarnu ekspanziju, nacionalnu nezavisnost, sekularizaciju crkvenih imanja i radikalniju organizaciju „Društva za slobodu i jednakost“ koju predvode Jožef Hajnoci, Ferenc Sentmarjai i Janoš Lackovič.

Glavni šef ove dve organizacije bio je sam Ignjat Martinović, koji je sumirao njihove ciljeve u revolucionarnu borbu koja bi trebalo da iz temelja promeni postojeći društveni i politički sistem. 

Društvo za slobodu i jednakost, se zalagalo za ukidanje svih privilegija vladara, sveštenstva i plemstva, donošenje kmetskih imovinskih prava, uvođenje slobode štampe i javno opterećenje porezom, tj. opšte oporezivanje.

Pokretu su se u velikoj meri pridružili mladi intelektualci plemićkog i građanskog porekla, ali broj regruta nakon tri meseca nije premašio 200-300, što znači da nije predstavljao ozbiljnu pretnju postojećem sistemu. Martinović je uhapšen u Beču u julu 1794. godine, vođen velikom ambicijom, preuveličavao je svojim ispitivačima značaj organizacije koju je stvorio.

Tužba je vođena u tajnosti. Sud je doneo presudu u aprilu 1795. Osamnaest mađarskih jakobinaca osuđeno je na smrt zbog izdaje. Jedanaestorica, uključujući Ferenca Kazincija, na kraju su dobili pomilovanje, osuđeni su na zatvor.

Smrt

Martinović, Jožef Hajnoci, Ferenc Sentmarjai i Janoš Lackovič, pogubljeni su 20. maja 1795, na Glavnoj poljani u Budimu koja se nakon ovog događaja do danas naziva Vermezo (Krvava poljana).

Martinović je morao da gleda pogubljenje svojih drugova.
Solarčik Šandora i Oz Pala, iako nisu bili među vođama, ali su sa takvim velikim žarom zastupali ideje francuske revolucionarne ideje, „da sudije nisu videle šansu za poboljšanje“.

Pogubljeni su tajno sahranjeni a njihove posmrtne ostatke su pronašli tek 1914. godine u Budimu, na bivšem vojničkom groblju, današnji ugao drvoreda Silađi Eržebet i Kutvelđi puta.

Ignjat Martinović je značajan jer je osim prosvetnog i naučnog, postavio i snažne temelje francuske revolucije, slobode, jednakosti i bratstva, ukidanje ropstva i feudalizma. Žar ovih ideja u Austriji i Ugarskoj koje je Martinović sa saborcima platio glavom, ponovo će se rasplamsati 1848. godine.

BONUS VIDEO

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi