Proslava Nove godine kod Srba: Dugo vremena je bila u senci Božića, kaže za 24sedam istoričar Nebojša Damnjanović

Ako mislite da je ova Nova godina bila neobična, pročitajte ovaj tekst i razmislite još jednom.

Da li ste se ikada zapitali kada je u našem narodu počelo obeležavanje Nove godine, kako je izgledalo i koliki je značaj imalo? Mi jesmo, te smo dublji uvid u istoriju globalno prihvaćenog praznika i običaja koji ga prate, potražili od istoričara Nebojše Damnjanovića.

Istorija nas uči da je u srpskoj tradiciji značaj Nove godine dugo vremena bio mali i nezapažen. Glavnu pažnju privlačili su verski praznici.

– Obeležavanje početka Nove godine, bilo je u senci Božića. Sam novogodišnji praznik u narodu je imao naziv Mali Božić, na koji je saglasno tome prenesen i deo božićnih običaja, kaže Damnjanović.

Posebno obeležavanje Nove godine na savremeniji i svetovniji način, počinje u Srbiji sredinom XIX veka, uporedo sa rastom i razvojem obnovljene srpske države. Ali i dalje u senci tradicionalno mnogo prihvaćenijeg Božića.

– U suštini, tek u XX veku, novogodišnji praznik dobija veće značenje. Posebno nakon 1918. godine kada su stvorivši jugoslovensku državu – Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, Srbi prešli na novi, gregorijanski kalendar i kada je proslava Nove godine, počela da dobija karakter građanjskog praznika, sa misijom ujedinjavanja pripadnika različitih konfesija. Pravoslavci su u ujedinjenoj državi, iako pojedinačno najmnogobrojniji, bili ispod polovine stanovništva, objašnjava Damnjanović.

– Posle 1945. godine, u socijalističkoj Jugoslaviji, u kojoj je ateizam postao dominantan, Nova godina u pedesetim godinama veka, postaje jedan od glavnih državnih praznika. Proslavljanje Nove godine po starom kalendaru je suzbijano različitim administrativnim i propagandnim sredstvima, pa su tako javni lokali uglavnom zatvarani pre ponoći.

Nova godina je dobila novi zamah, kao zajednički praznik svih naroda i narodnosti, a Deda Mraz je definitivno potisnuo Božić Batu.  Za praznik je zvanično proglašena 1955. godine. što je ujedno bio početak proslavljanja i obeležavanja nalik današnjem. Kućne proslave su slično savremenim poimanjima slavlja, podrazumijevale brdo hrane, obaveznu sarmu i pečenje. Kafanska slavlja bila su dostupna malo imućnijem svetu, a posebna atrakcija bila je novogodišnja lutrija, u kojoj je glavna nagrada bila – pečeno prase.

Pročitajte jjoš:

Doček Nove godine u svetu: Bez vatrometa i bez gužvi na trgovima

Ko je prvi okitio jelku u Evropi?

Srpsko stanovništvo je dugo odbijalo da kiti jelku, a sve zbog navodno  katoličkog običaja ukrašavanja zelenog drveta. Međutim, običaj ukrašavanja jelki osvojio je i naše krajeve, ali tek u 19. veku. Intenzivno  se primenjivao u 20. veku i to prvo u Vojvodini. Na javnom mestu, velika ukrašena jelka prvi put je postavljena 1859. godine u Subotici.

– Novogodišnja jelka, koja ima srednjoevropsko, pre svega nemačko poreklo, dobila je važno mesto u prazničnom ritualu, a Deda Mraz je zamenio Božić Batu i u suštini Svetog Nikolu, kao darodavac poklona deci.

Ostaje činjenica da je proslavljanje Nove godine opštesvetski fenomen, prihvaćen i upražnjavan svuda, pa i kod nas, sa ponekad veoma različitom pratećom običajnošću, zaključuje istoričar Nebojša Damnjanović.

 

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi